مقدمه

در موقعيتهاي غير آزمايشگاهي همواره با تعدادي متغير يا عامل نامربوط و ناخواسته، روبرو هستيم، به ويژه در موقعيتهايي كه در آن تحقيقات تجربي علوم تربيتي و رفتار انجام مي گيرد. اين متغيرهاي نا خواسته ممكن است حاصل طرح و روش تجربي ويژه‌اي باشد كه در اين تحقيق به كار گرفته شده است كه غالباً و به گونه هاي مختلف، بر نتايج تجربه و تحقيق اثر مي گذارد و اين اثر نيز به آساني سنجش پذير نيست و گاهي به علت همين اثرات ناخواسته، نتايج گمراه كننده‌اي از تحقيق حاصل مي شود كه در رد يا قبول فرض يا فرض هايي موثرند. بايد آگاه بود كه در تحقيقات تجربي علوم تربيتي، رفتاري و اجتماعي، كنترل يا حذف كامل اين نوع عوامل غير ممكن است.

اما بهر حال، در اين گونه تحقيقات سعي پژوهشگران بر آن است كه عواملي را كه عدم كنترل آنها ارزش روائي داخلي و خارجي طرح تحقيق تجربي را به مخاطره مي اندازد حتي الامكان پيش بيني و شناسايي كنند و تمام احتياط هاي لازم را به منظور كاهش آثار آنها رعايت نمايند.

محقق براي بررسي و بازبيني فعاليتهاي تحقيقي و نتايج حاصل از آنها نياز به درك و تشخيص روائي داخلي و روائي خارجي و تعاريف آنها دارد به طور كلي روائي داخلي در تحقيق، اين سوال را مطرح مي كند كه ((آيا نتايج حاصل از تحقيق، پاسخگوي سوالها يا فرضهاي بيان شده در تحقيق است؟))، يا به عبارت ديگر، ((آيا وجود متغير يا متغيرهاي مستقل، تفاوت آماري معني داري در شرايط مورد تجربه ايجاد كرده است؟)). در واقع، پژوهشگر در بررسي روائي داخلي تحقيق، در پي تعيين اثر واقعي متغير تجربي يا مستقل بر متغير وابسته است كه در اغلب موارد،عوامل ناخواسته در محيط تجربي سبب گمراهي او در تشخيص و ارزشيابي دقيق اثر متغير يا متغيرهاي مستقل در تحقيق مي گردد. روائي خارجي قابليت تعميم نتايج تحقيق به جامعه بزرگتر را بررسي مي كند و اين سوال را مطرح مي سازد كه ((آيا مي توان يافته هاي حاصل از اين تحقيق را به گروهي بزرگتر يا گروههاي مشابه گروه مورد تحقيق، تعميم داد؟)). اغلب در تحقيقات علوم انساني و تربيتي عوامل ناخواسته اي خود نمايي مي كنند كه اگر محقق به كنترل آنها توجه نكند، ارزش و اعتبار روائي خارجي تحقيق به مخاطره مي افتد.