بازده آبياري پروژه هاي آبياري عبارت است از نسبت آب ذخيره شده در ناحيه ريشه در مزرعه به آب تأمين شده از منبع اصلي آبياري كه در ايران مقدار آن بسيار كم گزارش شده است. يكي از علت ها براي حصول مقادير كم، روش نه چندان درستي است كه در اندازه گيري بازده كاربرد آبياري مزرعه به كار گرفته شده است. با اصلاح روش تعيين بازده كاربرد آبياري مقادير قابل قبولي در حد حتي بيش از 70 درصد حاصل مي گردد. همچنين طراحي و مديريت نادرست آبياري سطحي منجر به بازده پايين در مزرعه گرديده كه با اصلاح آنها بازده قابل قبولي حتي بيش از 70 درصد در مزرعه بدست مي آيد. بازده پروژه‌هاي بزرگ دز و يا درودزن در حد پاييني گزارش شده است ولي با توجه به مقادير حجم آب آبياري، بارندگي و حجم آب زهكشي در شبكه آبياري و زهكشي مقادير بازده پروژه‌ها بيش از 50 درصد تخمين زده مي شود. با توجه به نگرش مجدد به بازده‌هاي كاربرد آب در مزرعه به نظر مي رسد كه در شرايطي كه طراحي و مديريت درستي براي آبياري سطحي در مزرعه به كاربرده شود مي توان از بازده 70 درصد براي تخمين نياز آبياري مزرعه استفاده كرد كه مي تواند با بازده آبياري باراني رقابت نمايد. با در نظر گرفتن مديريت «كم آبياري» مزرعه حتي مي‌توان بازدهي بيش از 70 درصد را نيز براي تخمين نياز آب آبياري مزرعه به كار برد. با روش هايي از قبيل تحويل حجمي آب آبياري به مزرعه آبياري شبانه با طولاني كردن  جويچه‌هاي آبياري، اعمال كم آبياري در برنامه ريزي پروژه هاي آبياري و استفاده از روش هاي آبياري تحت فشار متناسب با نوع گياه، آب و هوا، خاك و سطح آگاهي زارعين مي توان از تلفات آب جلوگيري نمود. اين روش‌ها فقط به عنوان نمونه ذكر شده است.

مقدمه

روش‌ها و سيستم‌هاي آبياري ممكن است كه خوب طراحي نشوند و يا در صورت طراحي خوب ممكن است كه با مديريت صحيح به كار برده نشوند. معيار ارزيابي روش‌ها و سيستم‌هاي آبياري تعيين بازده آبياري در اجزاء مختلف يك سيستم آبياري است. بازده آبياري عبارت است از عملكرد ايده آل هر جزئي از يك سيستم آبياري به عملكرد واقعي آن. بنابراين با تعيين بازده‌‌هاي آبياري در اجزاء مختلف يك سيستم آبياري، مديريت و نحوه طراحي روش‌ها و سيستم‌هاي آبياري ارزيابي شده و در صورت مديريت نامناسب و يا طراحي نادرست بايستي آنها را اصلاح كرد تا از هدر رفت آب آبياري جلوگيري شود. با اصلاح طراحي و مديريت روش هاي آبياري، آب ذخيره شده را مي توان براي توليد بيشتر محصولات كشاورزي به كار برد و در برنامه ريزي آينده براي توليد محصولات كشاورزي با محدوديت هاي آبي كمتري مواجه شد.

در تعيين بازده كاربرد آب در مزرعه براي روش هاي مختلف آبياري مقدار آب ذخيره شده آب در ناحيه ريشه به عنوان عملكرد ايده آل و مقدار آب به كار رفته به عنوان عملكرد واقعي آن به حساب مي آيد. براي تعيين مقدار آب ذخيره شده در خاك از مقدار آب خاك قبل از آبياري و بعد از آبياري در ناحيه توسعه ريشه گياه استفاده مي شود. متأسفانه عمق ناحيه ريشه در اغلب طرح هاي پژوهشي تعيين بازده كاربرد آب در مزرعه كمتر از حد واقعي در نظر گرفته مي شود لذا منجر به تخمين كمتر از حد واقعي بازده كاربرد آب در مزرعه مي گردد. بنابراين اهداف پژوهش حاضر عبارت است از:

1-تخمين دوباره بازده آبياري پروژه هاي آبياري در ايران و مقايسه آب با بازده گزارش شده يعني حدود 33 درصد 

2-بررسي علل كم برآوردن بازده آبياري در ايران 

3-تعيين اثر طراحي و مديريت نادرست آبياري در بازده كاربرد آب آبياري در مزارع 

4-ارائه روش هاي عملي جلوگيري از هدر رفت آب