فهرست :

تاریخچه معماری ایران

1. بناهای دوره اسلامی ایران

2. مصالح سنتی در معماری ایران

3. در و پنجره در معماری ایران

4. تزئینات وابسته به معماری

5.روند شکل گیری برخی بناهای مذهبی در ایران

معماری  ایران قبل از اسلام

معماری دوره اشکانی  

معماری دوره ساسانی  

معماری ایران ازسلجوقیان تا پایان عصر تیموریان

معماری دوره سلجوقيان

معماری دوره تيموريان

 معماری ایران از صفویان تا دوران معاصر

معماری دوره صفويان

1_ بناهای دوره اسلامی ایران :         

_ بناهای مذهبی

مساجد

مدارس

آرامگاه ها و زیارتگاه

حسينيه ها و تکاياها و مصلّی ها  

_بناهای غیر مذهبی

پل ها

کاروان سراها

قلعه ها

کاخ ها

حمام ها

بازارها

 آب انبار 

2 _ مصالح سنتی در معماری ایرانی

آجر

آهک

خاک

ماسه

ملات

گچ

کاشی

خشت

سنگ

چوب

قیر

فلز

رنگ

شیشه

3 _ در و پنجره در معماری ایران

انواع پنجره

پنجره

4 _ تزئینات وابسته به معماری ایران

کاشی کاری

5 _ روند شکل گیری بناهای مجموعه ای( ارسن ) در ایران  

نظری اجمالی به معماری ایران در عهد باستان این ویژگی را آشکار می سازد که معماری ایرانی بر سه اصل استحکام ، آسایش و انبساط پایه گذاری گردیده است . 

معماری ایران در طی تاریخ طولانی خود دارای اصالت طرح و سادگی تؤام با آرایش و تزئین بوده است.بـا ایـن برداشت ((آرتـورپوپ )) مستشرق و ایران شناس نامی آمریکا به فرهنگ معماری ایران روی می آورد . او می گوید : (( اصالت اشکال زندگی ایران بدین گونه نمایان می شود که در ابنیه مسکونی از خودنمائی و برون آرائی به دور بوده است ))‌ و با این یقین معماری را به عنوان یکی از پربارترین شاخه های درخت تنومند فرهنگ و هنر ایران معرفی می کند . 

تحسین (( پوپ )) صدائی ست که تاریخ آنرا تکرار و تأیید می کند ، تالارها و شبستانها و ستونهای تخت جمشید ـ این ارکستر سنگی عظیمی ـ آیا یک ضیافت رنگین برای چشمها نیست ؟ هزاران مسجد و بقعه و مقبره و بنای تاریخی در هرگونه فلات گستره ما ، آیا شاه غزلهای پر از سحر و افسون معماری نیستند ؟ 

(( پوپ )) این سحر و افسون را می شناسد که می گوید (( گوناگونی بناهای ایرانی )) از کلبه دهقانی و چاپخانه و آلاچیق هاست ، تا زیباترین بناهائی که تاکنون جهان به خود دیده است . 

هنر در ایران به قدمت تاریخ است و معماری از کهن ترین هنرهاست . رونق واعتلای معماری در ایران باستان گواه آنست که این سرزمین از کانونهای نخستین شهرسازی و نیز سدسازی ومهندسی بوده است . و این گواهی را بناهائی که از میان ازمنه و اعصار با سیمای غبار آلود سر بیرون کشیده اند و سدهای باستانی و شهرها و دهکده های شاهی تأیید می کنند . 

آثاری که جسته و گریخته از خلال نوشته های باستان شناسان به دست می آید ، روشنگر آنستکه هنر و صنعت ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد در این مرز و بوم ریشه و نشان دارد . 

هنر معماری و تاريخچه معمارى ايران

هنر معمارى از بارزترين جلوه‌هاى فرهنگ هر قوم و هر دورهٔ تاريخى و نمايشگر گوياى فضاى زيست‌ آدمى است. 

اين هنر در گذشته تابع اصول و ضوابط کمابيش معين و شناخته شده‌اى بود و پيوندى استوار و ناگسستنى با فرهنگ‌ جامعه و الگوهاى رفتارى داشت. به همين دليل معمارى هر دوره انعکاسى از فرهنگ و هنر آن دوره محسوب مى‌شد و هر سبک جديد معمارى بر اصول، روش‌ها و سنت‌هاى سبک‌هاى پيشين استوار بود.

تحولاتى که از آغاز قرن معاصر شروع شد، موجب گسيخته شدن رشته‌هاى پيوند بين برخى مظاهر و جلوه‌هاى زندگى با فرهنگ جامعه شد و در نتيجه اين روند معمارى سنتى از حرکت باز ايستاد و در بسيارى عرصه‌ها مورد بى‌توجهى واقع شد.

معماری ایران قبل از اسلام 

در شکل گیری معماری ایرانی باورهای مردم نقش بسزایی داشته اند که یکی از این باورها حفظ حریم و ارج نهادن به فضای زندگی شخصی ایرانیان بوده که بر این اساس نیز اصلی تحت عنوان " درون گرایی " در کنار چهار اصل دیگر به عنوان اصول معماری ایرانی مطرح بوده اند که سایر اصول عبارتند از ، مردم واری ، نیارش ، خودبسندگی و پرهیز از بیهودگی که در کتاب " معماری اسلامی ایران " مولف در بخش اول کتاب خود به این اصول ، خاصه " درون گرایی " ، و پیمون های معماری ایرنی توجه نموده و در بخشهای بعدی کتاب به فضاهایی چون مسجد ، مدرسه ، بازار و... پرداخته است . مردم واری در معماری ایرانی ، پادیاو ، بادگیر و خیشخان ، در و پنجره در معماری ایران و شرایط اقلیمی کویر و مسائل مربوط به بناهای خشتی نیز عناوین مطالبی می باشد که نگارنده در قالب پنج پیوست بدانها پرداخته و در آخر نیز واژه نامه ای از اصطلاحات معماری اسلامی – ایرانی را آورده است . حال پس از این مختصر جهت آشنایی بیشتر مخاطبان با این کتاب به اختصار به معرفی بخشهای مختلف این کتاب می پردازیم . بخش دوم کتاب به " مسجد " که با ورود اسلام به ایران از فضاهای مورد توجه به لحاظ کارکرد و تقدس بوده می پردازد و سیر تغییر وتحولات آنرا از لحاظ ساختاری مورد بررسی قرار می دهد و به نمونه هایی از مساجد دوره های گوناگون از تاریخ معماری اسلامی – ایرانی اشاره نموده ضمن آنکه نگارنده بر این نکته نیز اشاره داشته که " نخستین مسجدی که به دست پیامبر بزرگوار ما ، با همکاری یاران گرامیش در مدینه ساخته شد همیشه برگیره و الگوی مسجدهای بیشمار و گوناگونی بوده است که بدست هنرمندان تردست ما در سراسر ایران زمین ( و هرجا که فرهنگ اسلامی ایران برمان میرانده ) بنیاد شده است . "