معرفي شهر قديم گرگان ”استراباد“

بر اساس تحقيقات به دست آمده در سال 1310 ، شهر گرگان داراي تمدن 6000 ساله ( قبل از آريايي) است. به طور كلي ناحيه دشت گرگان و پيرامون آن در گذشته دور ،‌ ضميمه خراسان بوده است و در كتيبه هاي داريوش به نام ” پرتو“ از آن ياد شده است . گويند اسكندر پس از پيروزي بر داريوش سوم اين ناحيه را متصرف شد و پس از اسكندر منطقه به دست سلوكيان افتاد. در عهد ساسانيان هجوم مكرر مهاجمان ( اقوام هلون ها) موجب ساختن ديواري كه آن را سد اسكندر ناميدند ، شد و هم اكنون تركمنان آن را قزل آلان يا سدار سلان مي نامند.اين شهر توسط بارويي به طول 6 كيلومتر محصور مي شد . بر نقاط مختلف اين بارو به فاصله هاي معين برج هايي قرار داشت كه در آن ها قراولان از شهر حفاظت مي كردند . تردد و رفت و آمد از 4 دروازه انجام مي گرفت . در حاشيه بيروني باروها خندقي عميق حفر شده بود كه از خاك ان باروها را بنا نهاده بودند . به گفته مقدسي برج و باروي استراباد متعلق به قرن 4 ه . ق يعني 1000 سال پيش بود . دارالحكومه ، مقر حاكم در حاشيه جنوبي قرار داشت و داراي عمارات مختلف از جمله : كلاه فرنگي و توپخانه ( پادگان) بود دروازه هاي شهر عبارت بودند از: 1- دروازه فوجرد كه از آنجا به مشهد و خراسان مي رفته اند. 2- دروازه مازندران:از آنجا به كنار دريا مي رفته اند. 3- دروازه بسطام كه در جنوب شرقي شهر بودهو 4- دروازه چهل دختران كه در جنوب شهر واقع بوده است.معابر اصلي شهر به صورت سنگفرش بوده و عموما در جهت شمال- جنوب بر امتداد مسير شبكه آبرساني به عرض 4/5 تا 6/5 متر بوده است. معابر فرعي 3 تا 4/5 متر عرض داشته و در جهت شرقي غربي امتداد مي يافته است و نيز بن بست هايي به عرض 1 تا 2 متر بوده كه چندين همسايه را پوشش مي داده است.شهر به چندين محله بزرگ تقسيم مي شد . هر محله واحد اجتماعي و كالبدي با چند هزار جمعيت بود ،‌ مثل محلات ميدان ،‌ سبزه مشهد ،‌ نعلبندان و ... كه هر كدام جداگانه داراي چند گذر بودند. در محلات ، مركزي به نام پاتوق قرار داشت كه محل گردهمايي جمعيت در موقع اظطرار يا ضروري بود از جمله در مراسم اعياد و عزاداري و . . . محلات و تعدادي از گذرها داراي ميدانگاهي بودند كه غالبا شكل و هندسه آن ها چند ضلعي مربع يا مستطيل بود. در ميدان گاهي عناصري همچون تكيه ، قبرستان ، چشمه ،‌انهار ،‌ آب انبار ، مسجد ، حمام ،مدرسه و ملاخانه و گاهي نيز درخت چنار بسيار قديمي قرار داشت كه نمونه اي از آن را مي توان در ميدان عباسعلي ، سبزه مشهد ، ميخچه گران و دربنو نام برد. محله هاي استراباد