پيشگفتار
الف – موضوع تحقيق
ب – هدف از انتخاب موضوع
ج – روش تحقيق
د – نماي كلي از موضوعات مورد بحث
مقدمه
فصل اول : كليات و مفاهيم
مقدمه
بخش اول : تاريخچه حق شفعه
بخش دوم : مفهوم حق شفعه
مبحث اول: مفهوم لغوي حق شفعه
مبحث دوم : مفهوم اصطلاحي
بخش سوم : اوصاف حق شفعه
مبحث اول : حق شفعه، حق مالي است
مبحث دوم : حق شفعه، حقي عيني است
مبحث سوم : حق شفعه به ارث انتقال مي‌يابد
مسائل :
مسأله اول : چگونگي تقسيم حق شفعه ميان وراث
مسأله دوم : صرفنظر نمودن يك از وراث از حق شفعه خويش
مسأله سوم : همسر متوفي و حق شفعه به ارث رسيده
مبحث چهارم : حق شفعه قابل انتقال نيست
مبحث پنجم : حق شفعه قابل اسقاط است
مبحث ششم : حق شفعه از آثار بيع صحيح است
مبحث هفتم : حق شفعه قابل تبعيض نيست
فصل دوم : شرايط ايجاد حق شفعه
مقدمه
شرط اول : غير منقول بودن مورد شفعه
شرط دوم : قابل تقسيم بودن مورد شفعه
شرط سوم : لزوم شركت
استثناء بر شرط
شرط چهارم : محدود بودن شركاء به دو نفر
شرط پنجم : انتقال سهم مشترك بواسطه بيع
چند نكته
نكته اول : وقفي بودن حصة يكي از دو شريك
بند اول : ديدگاه فقها
بند دوم : ديدگاه قانونگذار
نكته دوم : خياري بودن بيع
بند اول : ديدگاه فقها
بند دوم : ديدگاه قانونگذار
نكته سوم : بيع فضولي
نكته چهارم : اقاله بيع
نكته پنجم : فسخ بيع
فصل سوم : زوال حق شفعه
زوال اختياري وقهري
اسباب زوال حق شفعه
مبحث اول : اسباب ارادي زوال حق شفعه
الف: اسقاط حق پيش از بيع
ب: فروش حصه از جانب شفيع
مبحث دوم : اسباب قهري زوال حق شفعه
الف: فوريت در حق شفعه
ب: ناتواني و مسامحه شفيع در تأديه ثمن
ج: تلف مبيع پيش از اخذ به شفعه
د: تلف مبيع پس از اخذ به شفعه
فصل چهارم : اخذ به شفعه
ماهيت اخذ به شفعه و تعريف آن
شرايط شفيع
دعواي اخذ به شفعه
خلاصه و نتيجه گيري
فهرست منابع
مقدمه :
در اين مقدمه چهار عنوان مهم زير مورد بحث قرار خواهد گرفت.
الف – تعريف حق شفعه
ب – اطراف حق شفعه
ج – فلسفه اخذ به شفعه
د – مخالفت شفعه با قواعد حقوقي
الف – تعريف حق شفعه
حق شفعه عبارت است از حق تملك قهري حصة فروخته شدة يك شريك به وسيله ديگر در ازاي پرداخت مثل ثمن مقرر به مشتري اعمال حق شفعه را اخذ به شفعه گويند. به همين جهت است كه در ماده 808 ق.م مقرر مي‌دارد: هر گاه، حال غير منقول قابل تقسيمي بين دو نفر مشترك باشد و يكي از دو شريك حصه خود رابه قصد بيع به شخص ثالثي منتقل كند شريك ديگر حق دارد قيمتي كه مشتري داده است به او بدهد و حصه مبيعه را تملك كند اين حق را حق شفعه و صاحب آن را شفيع گويند.
ب – اطراف حق شفعه :
حق شفعه در حالت كلي سه طرف دارد :
1-) شريك باقي، كه بعد از فروخته شدن مهم شريكش و پيدايش حق شفعه، شفيع ناميده مي‌شود.
2) شريكي كه فروشنده است و معمولا به عنوان بايع از اواسع برده مي‌شود.
3) خريدار كه در واقع شريك جديد است و اخذ به شفعه از مال او صورت مي‌گيرد.
ج) فلسفه اخذ به شفعه
تاسيس حق شفعه؛ براي جبران ضرر ناشي از شريك است و همچنين براي جبران ضرر ناشي از تقسيم كه بدين وسيله ملك شراكتي به استقلال مي‌رسد. اخذ به شفعه ماهيتاً از ايقاعات است بنابراين فقط به اراده شفيع واقع مي‌شود و رضاي طرف ديگر مورد توجه نيست.
د) مخالفت شفعه با قواعد حقوقي
به طوريكه مي‌دانيم قاعده اين است كه در حقوق مدني مالكيتها محترم باشد و كسي حق تعرض به مالكيت ديگري را نداشته باشد ليكن حق شفعه مخالف اين رو به طبيعي است. به تعبير دقيق تر حق شفعه هم مخالف قاعده تسليط و هم مخالف اصل عدم ولايت مي‌باشد. «اصل عدم ولايت مردم در حقوق خصوصي» يكي از قواعد مسلم در حقوق مدني است يعني كسي در حقوق خصوصي ديگران حق دخل و تصرف ندارد و اصولاً هيچكس تحت ولايت ديگري نيست؛ به استثناي صغار يا محجوريني كه حجرشان متصل به صغر است كه اين امر در قانون متكي به نص است. بنابراين، به دليل خلاف قاعده بودن اين حق، مقررات اخذ به شفعه تفسير مفيق مي‌شوند يعني در اجراي آن همواره به موارد منصوص و متقين اكتفا مي‌كنيم. به عبارت ديگر در مورد ترديد در اجرا يا عدم اجراي مقررات اين حق، اصل عدم را اجرا مي‌كنيم چون وجوب اجرا وجوب اين حق مستلزم اثبات است.