آن چه جامعه شناسي روستايي را تكان داده و هنوز هم مي لرزاند، مباحثات برآمده از تو جهات گوناگوني است كه هر يك از آن ها موضوع گيري نظري ويژه اي دارد و البته هيچ يك از آن موضع گيري ها بي طرفانه نيست. در اين مباحثات غالباً روستايي و شهري را همچون دو پديده جداگانه در مقابل هم قرار مي دهند. اين تقابل كه جنبه بياني و آكادميك آن مهم تر از جنبه واقعي آن است, يك موضوع تاريخي به شمار مي‌رود و با واقعيت كنوني, كه شهري و روستايي در حيطه نفوذ يكديگر قرار گرفته اند, همخواني ندارد, زيرا اين معني بيشتر از آن كه حاصل يك بينش تحليلي همه جانبه باشد, از يك مفهوم فضايي و يك برش جغرافيايي به دست آمده است.
شكل گيري جامعه شناسي روستايي و انشعاب آن از جامعه شناسي عمومي در دوره اي اتفاق افتاد كه آغاز آن سال هاي پاياني قرن نوزدهم و انجام آن مقارن پيدايش ركود اقتصادي 1930 است.
در اين دوره, جامعه شناسي روستايي در فهم جوامع روستايي و جهان كشاورزي مشاركت نمود.
تا وقتي كه جامعه روستايي بر حيات ملي سيطره داشت و دورنماي اصلي را تشكيل مي داد, مورد غفلت بود, ولي زماني كه اين جامعه دستخوش تغيير شد ((موضوعي براي علم)) گرديد.
محيط روستايي براي جامعه شناسي هميشه يك مشغله ثانويه تلقي مي شد؛ زيرا تاسيس اين شاخه علمي به موازات توسعه فزاينده محيط هاي شهري و مراكز صنعتي صورت گرفت.
1-2. جامعه شناسي روستايي چيست؟
يكي از مشكلات عمده اي كه در جامعه شناسي روستايي مطرح مي شود، دقيقاً معنا و مفهوم آن و تعيين حدود ميدان تحقيق آن است.
انديشه مطالعات و بررسي هاي روستايي, امروزه به دام سياهه‌اي كه ما از قبل در ذهن خود داشته‌ايم، افتاده است. و ما نام اين گونه مطالعات و بررسي ها را جامعه شناسي روستايي، اقتصاد روستايي، و از نظاير آن كه شناخته شده‌اند، مي گذاريم. يك چنين شيوه تشخيصي، فقط امكان توسل به تحليل‌هاي افواهي و نظري را براي ما فراهم مي سازد. اگر بخواهيم كار بهتري ارائه دهيم, شايسته است كه ابتدا در انديشه تعيين كردن تعدادي ((مسير نماهاي هادي)) باشيم و سپس راه هاي جديدي را كه با ضوابط موجود تقريباً مورد بي اعتنايي‌اند و با معيارهاي كنوني اهميت درجه دومي دارند امتحان كنيم.