چكيده:
اين مقاله سعي بر آن دارد تا به بررسي علل تشكيل شهرهاي جديد در جهان بپردازد.
بر همين اساس ابتدا به سابقة تاريخي ايجاد شهرهاي جديد پرداخته شده و چند تعريف از شهرهاي جديد ارائه گرديده است. در ادامه سابقه احداث شهرهاي جديد بطور مختصر بيان گرديده و سپس عوامل لزوم شهرهاي جديد بصورت كلي بيان مي گردد. شهرهاي جديد بر اساس وسعت، فاصله جمعيت نوع و سطح فعاليتها در چندين الگوي كلي كه شامل شهرهاي جديد مستقل، شهرهاي جديد اقماري و شهرهاي جديد پيوسته مي باشد طبقه بنيد شده كه به بررسي اجمالي آنها پرداخته شده و در پايان نتيجه گيري خواهد شد.
بر اساس سه الگوي فوق در مناطق مختلف دنيا الگوهاي ديگري از شهرهاي جديد احداث شده اند كه در پيوست شماره 1 به طور مفصل توضيح داده خواهد شد.
در پيوست شماره 2 سابقه ايجاد شهرهاي جديد در ايران در چهار دوره مورد مطالعه قرار مي گيرد و سپس اهداف عمده شهرهاي جديد پس از انقلاب اسلامي توضيح داده شده و در پايان اين قسمت نيز نتيجه گيري در مورد شهرهاي جديد ايران انجام خواهد گرفت.
مقدمه
پس از انقلاب كشاورزي ايجاد شهرها، دومين انقلاب عظيم در فرهنگ انسان بود. اين امر، روند اجتماعي برجسته اي بود كه بيشتر موجب دگرگوني در روابط متقابل انسان با محيط و انسانهاي ديگر گرديد. در حقيقت، تغيير در واكنشهاي انسانها نسبت به هم و نسبت به محيط، به تحول اجتماعي و دگرگوني فضايي امكان داد كه نمود عيني آن بصورت يك پديده نو كه اصطلاحاً «شهر» ناميده مي شد، نمايان گرديد. بنابراين، پيدايش شهرها را بايد نقطة عطفي در تاريخ اجتماعي انسان بحساب آورد (نظريان، 1374، ص 9)
فرايند تشكيل و توسعه شهرها در سراسر جهان، پيوسته و بر اساس روابط متقابل محيطهاي طبيعي و فرهنگي بوده است. با اينكه پيدايش شهرها باعث رشد فرهنگ و تمدن و روابط اجتماعي ميان انسانها گرديد و مسير زندگي او را به نحو دلخواه تغيير داد اما با توجه به تحولاتي كه در طول تاريخ، بخصوص، در صد سال اخير در ارتباط با استقرار حكومتها، دولتهاي مرتبط با اقتصاد صنعتي و سرمايه داري جهان، موجب دگرگوني در روند تمدن و فرهنگ عمومي شهرنشيني، عملكرد شهرها، توسعه و گسترش آنها و دگرگوني فضاي پيرامون آنها گرديده است. در دنياي امروز يك حركت انفجاري و فزاينده در شهرنشيني بوجود آمده است و جمعيت و تعداد شهرها روز به روز در حال افزايش مي باشد و اين امر سبب پيدايش عوارض و مشكلات فراواني در زندگي شهرنشيني انسانها گرديده است. اين معضلات بخصوص در كشورهاي توسعه نيافته و كمتر توسعه يافته نمود بيشتري يافته است. زيرا در اينگونه كشورها اختلاف سطح درآمد بين شهر و روستا، عدم برنامه ريزي صحيح براي توزيع اصولي امكانات و منابع بين شهرها و فضاي پيرامونشان، عدم توجه اصولي و منطقي به برنامه ريزي ناحيه اي و منطقه اي، عدم توجه به توسعه و رشد صحيح و متناسب شهرها و غيره، موجب پيدايش شرهاي بزرگ ناموزون و نامتناسب و بدون توجه به نظام سلسله مراتب شهري در اين كشورها گرديده است و اين مسائل باعث بروز بسياري از معضلات شهري شده است كه از جمله آنها مي‌توان به افزايش جمعيت و تراكم شديد جمعيت شهرنشيني، انواع آلودگي هاي زيست محيطي، آلودگي هوا، آلودگي صوتي، بروز انواع مشكلات اجتماعي و فرهنگي، افزايش شغلهاي كاذب، افزايش بيكاري، حاشيه نشيني و ... اشاره نمود. (داداشپور، 1381، ص 5)