بررسي علل و عوامل موجه شورش ها:
زمانيكه عده اي بر مي آشوبند و موضوعي
را مورد شورش خود كرده، دست به اقدامات مختلف خشونت آميز مي زنند به فاصله
هاي كوتاه اما متفاوت نيروي انتظامي، اطلاعاتي و امنيتي شهر به محل حادثه
ميروند و تمام مساعي خود را بكار مي گيرند تا آتش آشوب و فتنه را به طرق
مسالمت آميز و در صورت عدم كارآيي چنين شيوه هايي، با توسل به هر طريق
ممكن، كنترل و نهايتا خاموش كنند. بنابراين امكان اندازه گيري دقيق
متغيرهاي مربوط به علل و عوامل پيدايش حادثه توسط مامورين بسيار ناچيز است و
تنها طريقي كه باقي مي ماند پرس و جو از اهالي محل، ناظرين واقعه و يا
دستگير و بازداشت شدن متهم به شركت در آشوب و بلواست. به بيان ديگر تنها را
ه جمع آوري اطلاعات دست دوم از شاهدان عيني و بازداشت شدگان است. مجموعه
اي از اطلاعات و داده هاي جمع آوري شده از اين چند طريق – باز هم با ضريبي
از خطا و خلاف – تا حدودي علل و عوامل پيدايش آشوب را مشخص مي سازد. خطا و
خلاف از اين بابت كه اظهارات اهالي محل، ناظرين واقعه و بازداشت شدگان
پاياني ندارد و هر يك از اين سه گروه طوري به توصيف و مخصوصا تبيين واقعه
ميپردازند كه با گفته هاي دو گروه ديگر متفاوت و حتي احتمالا مخالف است
اختلاف – گاه كاملا آشكار – بين گزارش هاي مامورين از يك واقعه مساوي نيز
ناشي از همين مسئله است.بنابراين بايد پذيرفت كه دست يافتن به اصل ريشه ها و
علل و عوامل موجه يك شورش شهري نه تنها ساده نيست بلكه تقريبا غيرممكن است
و اظهارات هيچ يك از سه گروهي كه نام برديم بخصوص بازداشت شدگان چندان
اعتباري ندارد و مجموعه اظهارات سه گروه ديگر نيز از پايايي كافي برخوردار
نيست اما چاره اي جز اكتفاكردن به اطلاعاتي كه كمابيش سيماي واقعيت را
ترسيم مي كند نيست و كاستي هاي تحقيق در اين قسمت را بايد با دقت بيشتري در
ساير بخش ها جبران كرد.
از سوي ديگر تئوريهاي موجود در حوزه هاي جامعه
شناسي سياسي و روانشناسي اجتماعي به پژوهشگران كمك خواهد كرد تا به تبيين
كلي و كلان اغتشاشات و شورش هاي مختلف بپردازند. فرض اصلي چنين تئوري هايي
اين است كه ناكامي در دستيابي به اهداف، تبعيض و نابرابري و سركوب شدن
خواسته هاي مشروع افراد و آنچه در جامعه براي تحقيق چنين انتظارات وجود
دارد، موجب بروز رفتارهاي ناهنجار مي شود و اگر چنين مشكلي فراگير باشد،
رفتارهاي ناهنجار نيز دامنه وسيع و گسترده اي خواهد داشت كه به آشوب و
اغتشاش مي انجامد.