در اين بخش، ابتدا به سير تکويني خدمات اطلاعات و كتابخانه اي
در چند دهه اخير ونقش آن در پيشرفت و توسعه جوامع آمريكا و انگليس اشاره
گرديده و سپس نمونه هايي از كتابخانه هاي الكترونيك و روند اجرا در چند
کشور مورد بررسي قرار گرفته است.
با بررسي تاريخ تمدن بشري مشخص ميشود
که کتابخانه ها بخش جداناپذير جامعه متمدن بوده و با نحوه فکري و بافت
سازماني جامعه انساني ارتباط نزديک دارد.در گذشته کتابخانه شکلي سنتي داشته
و کتابدار همانند يک انبار گردان مسئول نگهداري و ارائه اطلاعات به
مراجعين بوده است، با ورود به عصر انفجار اطلاعات و افزايش روزافزون حجم
اطلاعات وتکنولوژيهاي جديد، کتابخانه ها بايد از محيط داخلي خود فراتر
رفته و روندهاي سياسي، اجتماعي، حقوقي و بازارهاي تکنولوژي اطلاعات را مد
نظر داشته باشند.
آمريكا: خدمات اطلاعات و كتابخانه اي
در
ويرايش جديد گزارش ساليانه‌ي، بخش ويژه‌ي كتاب خانه‌ي پزشكي قرن 21 اضافه
شده است كه مي‌توان آن را از صفحه‌ي‌يك ملاحظه نمود. با افزايش مسؤليت‌هاي
كتاب خانه‌ي ملي پزشكي، NLM و براي پياده كردن سيستم‌هاي جديد و بسيار
توانمند اطلاعاتي جهت پاسخ دهي به نياز عموم مردم و متخصصين پزشكي، NLM به
امكانات و تسهيلات بيشتري نياز دارد . با اين حال، سال مالي 2002
پيشرفت‌هايي را در بسياري از جهات نشان مي‌دهد. براي گزينش تعداد كوچكي از
انبوه مقوله‌هاي اجرا شده، چند گاه شما ر در اين گزارش ذكر شده است .
در
سال جاري تعداد سوابق MEDLINE به 12 ميليون رسيد. در سال 2002، MEDLINE
و ساير پايگاه‌هاي داده، از طريق سيستم باز‌يابي PubMed، بيش از 500
ميليون بار، مورد باز ديد و جستجو قرار گرفتند.
خدمات اطلاعاتي مركز
ملي اطلاعات بيوتكنولژي، روند توسعه خود را ادامه داد. براي نمونه، بانك
اطلاعاتي GenBank از بيش از00/100 گونه‌ي اطلاعاتي تشكيل شده است كه 15
ميليون توالي و بيش از 14 ميليارد زوج اساسي دارد.. اين بانك روزانه مورد
بازديد 50 هزار محقق قرار مي‌گيرد.
MEDLINE PIUS. به عنوان‌يكي از
منابع جامع و مطمئن اطلاعات پزشكي مطرح است . در سال 2002، نسخه‌ي
اسپانيايي آن نيز در دسترس مصرف كنندگان قرار گرفت .
در تقسيمات NLM
پيشرفت‌هاي مشابه مهّم ديگري نيز وجود داشته است كه برخي از آن‌ها عبارتند
از : گسترش تاريخچه‌ها در بخش علوم و Clinical Trial. Gov مركز ليستر
هيل (Lister Hill)، پاسخ سريع به 11/9 از خدمات اطلاعاتي تخصصي پرسنل و
قرار گرفتن اين خدمات روي وب، بهره‌برداري از شبكه جديد و مركز امنيتي نصب
شده‌ي اداره‌ي سيستم‌هاي ارتباطات و رايانه‌اي، ارائه‌ي بيشتر برنامه‌هاي
جديد آموزشي داده‌ورزي زيستي (bioin formatics) و IAIMS با استفاده از
برنامه‌هاي موسوم به برنامه‌هاي برون سازماني (Extramural) موفقيت‌هايي
مذكور و بسياري ديگر از كاميابي‌هايي كه در اين گزارش تشريح شده‌اند
نتيجه‌ي فعاليت‌هاي اختصاصي پرسنل مجرب و متخصص و هم چنين‌ياري و هم فكري
كادر با استعداد مشاورين و راي‌زنان NLM بوده است . مشاركت همه كاربران
سبب شده است كه اين مؤسسه در سراسر جهان به عنوان‌يكي از منابع كارا و قابل
اعتماد اطلاعات زيست‌پزشكي ( Biomedical ) در كليه‌ي اشكال خود شهره
گردد.
NLM: كتابخانه ي پزشكي قرن 21
سال مالي 2002يكي از
سال‌هاي محوري براي برنامه توسعه‌ي امكانات NLM به شمار مي‌آيد . در اين
سال قرارداد 35 درصد از طراحي ساختار به شركت بوستوني Pervy Dean Rogors
داده و قرار داد تكميل طرح نهايي نيز بسته شد. مسائلي چون نقش تاريخي NLM،
به عنوان بزرگ ترين مجموعه‌ي كتاب ها، مجلات و ساير اطلاعات زيست‌پزشكي و
مسئوليت بزرگ و جديد آن در زمينه فناوري زيستي، تحقيقات خدمات پزشكي، سلامت
مصرف كنندگان و حفظ آن از مهم ترين عواملي هستند كه نياز به گسترش فضا را
براي مجموعه‌ها و مراجعان NLM افزون مي‌كند.
كنگره‌ي آمريكا در سال
مالي 2000 از NLM خواسته است كه براي ساختار ساختمان جديد، مطالعات امكان
سنجي را انجام دهد و به اين ترتيب برنامه‌هاي روبه رشد مركز ملي اطلاعات
فناوري زيستي ( NCBI) و محدوديت‌هاي فزاينده‌ي فضاي موجود بزرگترين
مجموعه‌ي پزشكي جهان مورد تاييد كنگره قرار گرفت. در سال مالي 2001، كنگره،
منابع مالي را براي فعاليت طراحي مهندسي و ساختاري مجتمع جديد تاسيس كرد.
اخيراً، كنگره در گزارش سنا موسوم به تخصيص اعتبار به نيروي كار، خدمات
انساني، بهداشت و آموزش و پرورش، بر تسريع گذر از فاز طراحي به مرحله‌ي
ساخت تاكيد كرده است:
بسياري از بيماري‌هاي خيلي جدي مبناي مولكولي
دارند. از آنجايي كه مركز اصلي اطلاعات فناوري زيستي NLM، حجم عظيمي از
اطلاعات پوشش داده نشده را، در دهه‌ي گذشته سازمان دهي و تحليل كرده است،
لذا اين مركز‌يكي از مناسب ترين اجزاي فرايند تحقيقات به شمار مي‌آيد.
كنگره معتقد است كه اگر اين مركز بخواهد در ايفاي نقش عمده‌ي خود در مبارزه
با بيماري‌ها نهايت مشاركت را داشته باشد، بايد براي پاسخ گويي به تقاضاي
فزاينده ايي كه به آن مي‌رسد به سرعت به تسهيلات و امكانات مورد نظر مجهز
شود . كميته، اعتبار لازم براي چنين تسهيلاتي را تامين و اظهار اميد واري
كرد كه با تكميل طراحي، به سرعت فاز ساخت آغاز گردد. از همين رو كميته از
NIH خواست كه تا تاريخ آوريل 2003 طي گزارشي، ويژگي‌ها و ابعاد تسهيلات
جديد و هزينه ي پيش بيني شده را براساس برنامه زماني با خطوط اجرايي سريع
براي اين كميته ترسيم كند.
امكانات فيزيكي جديد ( با توجه به طرح جلد
اين گزارش ) ساختار منحصر به فردي است كه با توجه به فعاليت كتاب خانه‌ي
پزشكي قرن 21 و چشم انداز رو به تكوين آن طراحي شده است . نظر به گسترش
انواع اطلاعات از كتاب ها، مقالات، رسانه‌هاي جمعي، و قرار گرفتن اين
اطلاعات در بانك اطلاعات GenBank، وظيفه‌ي NLM نيز سنگين تر شده است .
انفجار اطلاعات و افزايش تقاضاي دسترسي به اطلاعات از سوي دانشمندان، فراهم
آوران مراقبت‌هاي پزشكي، بيماران،عموم مردم و لزوم مديريت براين مقوله ها،
الزام به تسهيلات نوآورانه و جديد را بيش از پيش نشان مي‌دهد.