مقدمه
نام اين تحقيق، تاريخ صنايع چايكاري و چايسازي، در ايران است و
تاريخ چاي در كتاب‌هاي ديگران نيز آمده است، اما كارشناسان و دست‌اندركاران
چاي ايران سال‌هاست براي مطالعه و پژوهش در برنامه‌ريزي و اجراي امور چاي
مي‌كوشند و به كشورهاي مختلف چايخيز جهان مسافرت مي‌نمايند و نتايج
تحقيقات و مشاهدات خود را نيز در نشريات وزارت كشاورزي و سازمان چاي نوشته و
در سمينارها بيان داشته‌اند.
بدون شك، نتيجه زحمات آنان قابل تقدير است و سعي مي‌شود اين محصول مهم و نوشابه همگاني در كشور ما به حد خودكفايي برسد.
هدف
از بدست آوردن و تهيه اين همه مدارك قديمي و تصاوير و ساير اسنادي و آماري
كه ذكر آنها آمده است، اين بوده كه به نوبه خود خدمتي انجام داده باشم.
بنابراين،
نوشته حاضر از جميع جهات، چه جايكاري و چايسازي به روش سنتي و قديم كه
اكنون به تاريخ پيوسته است و چه در بهره‌گيري از تكنولوژي جديد و پيشرفت كه
بعد از هر فصلي از تحقيق بدان اشاره شده است و چه در موضوعات جالبي كه در
امر چاي با مخالفت‌هاي اوليه مالكين و زمين‌داران گيلان و مازندران، در
زمان‌هاي بسيار دور و كارشكني‌هاي بي‌جهت آنان در واگذاري زمين به امر كشت
چاي و يا بازرگاني چاي در زمان‌هاي قديم و جديد و روابط بازرگاني جهاني در
رقابت با بازارهاي بين‌المللي چاي و همچنين وضع كشور ما در مقايسه با ساير
كشورهاي چاي‌خير جهان، مخصوصاً كشورهاي نو استقلال يافته آمريكايي نشان
داده شود كه براي خواننده خالي از فايده نخواهد بود.
لذا لازم دانستيم
انگيزه خود را در نوشتن تاريخي كه از شهر لاهيجان كه با نام چاي اين محصول
كه يكي از پرمصرفترين فرآورده‌هاي كشاورزي كشور شهرت يافته است، بپردازيم و
با همين انگيزه بوده است كه با هجوم قواي مسلح اشغالگر انگليس و شوروي از
جنوب و شمال در سوم شهريور 1320 ه.ش به خاك ايران و تصرف شهرهاي آن كه تا
پايان جنگ جهاني دوم (1944-1939) ادامه داشت، كلاس‌هاي چايكاري و چايسازي و
هرس چاي كه بوسيله كارشناس آسامي هند به نام عزيز عبدالرحمن اداره مي‌شد،
در اسفند سال 1321 و مرداد 1322 شمسي برگزار گرديد.
فهرست مطالب
مقدمه 1
فصل اول 9
مشخصات كلي چاي 9
نام چاي در نقاط مختلف جهان 9
چاي از نظر گياه‌شناسي: 9
چاي و ارزش غذاي آن 10
تركيبات شيميايي چاي 10
چاي در پزشكي 12
فصل دوم 13
مناطق چايخيز جهان 13
چاي بومي مناطق نيمه استوايي و گرم و مرطوب 13
گسترش چاي در كشورهاي جهان 13
انواع بوته‌هاي چاي و سن آن 14
زمين‌هاي قابل كشت چاي 16
آب و هوا و رطوبت و درجه گرما 16
فصل سوم 19
تاريخ چاي 19
تاريخ پيدايش چاي در جهان 19
تاريخ مصرف چاي در ايران 20
تاريخ كشت چاي در ايران 21
فصل چهارم 22
روش كشت چاي 22
انتخاب بذر چاي 22
تهيه خزانه و كشت بذر چاي در آن 25
فصل پنجم 28
پلاس 28
تعريف پلاس 28
انواع پلاس: 28
اتاق پلاس: 30
پلاس به شيوه قديم به رفه‌هاي حصيري يا چتايي و پارچه‌اي 31
پلاس به روش جديد در داخل تراف (يا پلاس به اصطلاح محلي تغاري) 32
مدت زمان پلاس 34
اثرات فيزيكي پلاس 35
اثرات شيميايي پلاس 36
فصل ششم 38
مالش 38
تعريف مالش و مقصود اصلي آن 38
تعداد دفعات مالش و مدت زمان آن 39
غربال كردن برگ سبز پس از مالش 41
فصل هفتم 44
تخمير (اكسيداسيون) 44
فصل هشتم 50
خشك كردن چاي 50
مقدار اسيد آمينه در غنچه و برگ‌هاي چاي: 59
مقدار كاتيشن در غنچه و برگ چاي: 59
مقدار كافئين در غنچه و برگ چاي: 60
اصطلاحات مربوط به ظاهر چاي 65
اصطلاحات مربوط به برگ دم شده چاي 66
اصطلاحات مربوط به خواص نوشابه چاي: 67
فصل نهم 68
كارخانجات چاي در ايران 68
اولين كارخانه چايسازي دولتي در ايران 68
فصل دهم 70
اطلاعات آمار و بازرگاني چاي 70
بازرگاني چاي در جهان و ايران 70
كشورهاي وارد كننده چاي 71
كشورهاي صادر كننده چاي 71
بازارهاي جهاني چاي 71
چه وقت به خودكفايي در كشت چاي مي‌رسيم؟ 72
فصل يازدهم 105
آفات و بيماري‌هاي مهم چاي 105
روش‌هاي مختلف مباره با آفات چاي 108
بيماري‌هاي متداول چاي 109