گفتار اول: پيش درآمد :
اگر چنانچه جيمز ادعا مي كند: « درمان واقع در
مسير صواب هنوز هم مستقل ترين انعطاف پذيرفتن و غول آسانترين نوع ادبي است
» واژه ي رئاليسم هم كه در بحث رمان از آن فراوان سخن مي رود. بي گمان
بايد مستقل ترين و انعطاف پذيرترين و غول آسانترين نوع اصطلاح در نقد ادبي
باشد
به راستي كه واژه ي رئاليسم با استقلال ظاهري اش از هر توصيف
صوري و محتوايي و با انعطاف پذيري مهار ناپذيرش عجوبه اي است كه اغلب اشخاص
احساس مي كنند. بدون آن هم مي توانند راحت سر كنند نكته اي كه دقيقاً نشان
دهنده ي بي ثباتي مزمن اين واژه است تمايل شديد آن به جذب اين با آن كلمات
توصيفي است كه حكم تكيه گاه معنايي را پيدا مي كنند. خواننده لازم
نيست وقت زيادي را صرف تورق تأليفات انتقادي كند تا به كلمات توصيفي برسد
از قبيل:
رئاليسم آرماني، رئاليسم انتقادي، رئاليسم استمراري، رئاليسم
بدبين ، رئاليسم بويا ، رئاليسم تجمعي، رئاليسم خارجي ، و انواع ديگر آن از
قبيل . خوش بين . ذهني ، رمانتيك روان شناختي، روزمره ، سوسياليستي ،
شاعرانه، صوري، طنز آلود، عيني ، فانتزي ، هجايي و رئاليسم ناتوراليستي و
ملي اشاره كرد.
بسياري از اين ها در كتاب حرج بكر كه مجموعه اي انساني
در مورد رئاليسم است پراكنده اند والنر لاشي در كتابش « رئاليسم
در رمان معاصر» رئاليسم هاي مختلف را دست بندي كرده است . رئاليسم چوپاني
شاتو برچان، رئاليسم روحاني دو آميل ، رئاليسم خود كاوانه ي پروست و حتي
رئاليسم كلان شهري ژول روهن.
پس هم مي توان اين سخن و پيشنهاد معقول بكر را جدي گرفت كه :
«
براي تسهيل گفتگو بهتر است از اين به بعد روي هر اتفاقي كه افتاد اسم تازه
اي بگذاريم و آن را با گونه يا شكل ديگري از واژه ي رئاليسم نام گذاري
نكنيم »
و هم سخن منتقدي را كه با كمي ناشكيبايي مي گويد:
من نمي
خواهم همچون خر در گل تعريف هاي مختلف واژه ي رئاليسم بمانم واژه ي رئاليسم
در واقع حكم بزهكاري را دارد كه نويسندگان يا با قرار دادن آن تحت مراقبت
كلمات ديگر يا با زدن دستبند گيومه بر دستها بشر بي اعتمادي خود را به
رفتار آن نشان داده اند. ارتگا امي گايست كه او علي الاصول راه دوم را
برگزيده است : « من اكنون نمي توانم وارد بحث اصطلاح بغرنجي شرح كه هميشه
براي مظلوم نشان دادنش آنرا داخل گيومه
قرار داده ام» .