مقدمه
گاه دیده می‌شود که دانش آموزی از عهده انجام کاری برمی‌آید اما
آن کار را به دفعات لازم انجام نمی‌دهد. مثلا سلام کردن را یاد گرفته است
اما به ندرت به افراد بزرگتر از خود سلام می‌کند یا می‌تواند تکالیفش را
انجام دهد اما در این کار سستی نشان می‌دهد. در این گونه موارد با استفاده
از روشهای افزایش رفتار می‌توان رفتار دلخواه را در او افزایش داد.
روش تقویت مثبت برای افزایش رفتارهای مطلوب
روش
تقویت مثبت تقریبا همان روش متداول پاداش است که همه معلمان با آن آشنا
هستند و غالبا آن را مورد استفاده قرار می‌دهند. با این حال بین پاداش و
تقویت مثبت اندک تفاوتی وجود دارد که روان شناسان را بر آن داشته است تا به
جای پاداش از اصطلاح دقیق‌تر تقویت مثبت استفاده کنند. در پاداش دادن
افراد هدف ما بطور عمده قدردانی و سپاسگذاری از اعمال گذشته آنهاست و گرچه
پاداش یک رفتار معمولا به تکرار آن می‌انجامد هدف ما از پاداش دادن رفتار
ضرورتا تکرار آن رفتار در آینده نیست.
اما در تقویت مثبت هدف الزاما
تکرار رفتار است یعنی اگر پس از تقویت یک رفتار احتمال وقوع آن رفتار در
شرایط همسان آتی افزایش نیابد گفته می‌شود که تقویت صورت نگرفته است. تقویت
مثبت بهترین و موثرترین روش افزایش رفتار است . فرایندی که در آن ارائه
تقویت کننده مثبت بعد از رفتار منجر به نیرومند شدن آن رفتار می‌شود. وقتی
معلم تصمیم می‌گیرد هر وقت دانش آموزان موقع ورود به کلاس به او سلام کنند
با لبخند زدن به هنگام جواب دادن به سلام آنها رفتار سلام کردن آنها را
تقویت کند در واقع از تقویت مثبت استفاده می‌کند.
اصول تقویت مثبت
اصل اول
از
تقویت کننده مناسب استفاده کنید. تقویت کننده‌های مختلف بر افراد مختلف
تاثیرات متفاوتی دارند. همچنین تاثیر یک تقویت کننده واحد بر یک فرد معین
در شرایط مختلف متفاوت است. بنابراین لازم است در استفاده از تقویت
کننده‌ها در شرایط گوناگون و با افراد مختلف این نکته به خوبی مورد توجه
قرار گیرد.
اصل دوم
فوریت تقویت یک عامل مهم است. تقویت فوری اثر
بخشی بیشتری از تقویت همراه با تاخیر دارد و گاه تقویتی که با تاخیر انجام
شده هیچ فایده‌ای ندارد. معلم باید بلافاصله پس از انجام رفتار مطلب از سوی
دانش آموزان آن رفتار را تقویت کند و فاصله بین تقویت و رفتار را به حداقل
برساند.
اصل سوم
مقدار تقویت را توصیه می‌کند. دانش آموزان اگر
ببینند معلمی همیشه و در هر مورد با دلیل و بی‌دلیل همه را مورد تشویق و
تمجید قرار می‌دهد رفتار تقویت کننده او نسبت به دانش آموزان اثر تقویتی‌اش
را از دست می‌دهد بنابراین لازم است مقدار و میزان مناسب تقویت رعایت
گردد.
اصل چهارم
توصیه می‌کند که از موقعیتها و تقویت کننده‌های
تازه‌تر استفاده شود. افراد موقعیتهای جدید یادگیری و انجام فعالیتهای تازه
را به موقعیتها و فعالیتهای تکراری ترجیح می‌دهند. بنابراین معلمان باید
بکوشند تا در آموزش و افزایش رفتارهای مطلوب روشها و فنون گوناگون را بکار
برند تا دانش آموزان مرتبا خود را در شرایط تقویتی حس کنند. همچنین بهتر
است معلمان سعی کنند تا از روشهای تقویتی متنوع استفاده کنند و برای مدتی
طولانی از یک تقویت کننده بطور تکراری استفاده نمایند.
روش تقویت منفی برای افزایش رفتارهای مطلوب
تقویت
منفی نیز سبب افزایش رفتار می‌شود. تفاوت این روش با تقویت مثبت در آن است
که در تقویت مثبت ارائه یک تقویت کننده مثبت مثل یک جایزه ، یک آفرین و
... رفتار مطلوب را نیرومند می‌سازد. در حالی که در تقویت منفی حذف یک عامل
منفی یا فرار از آن منجر به نیرومندی رفتار می‌شود. نام دیگر تقویت کننده
منفی محرک آزارنده است زیرا حضور آن در موقعیت موجب آزار فرد می‌شود و لذا
حذف آن از موقعیت یا به تعویق افتادن آن سبب تقویت رفتاری از فرد می‌شود که
به حذف یا به تعویق افتادن آن منجر شده است.
تقویت منفی مانند
تقویت مثبت از پدیده‌های معمولی زندگی روزانه است. کودکی که تازه راه رفتن
را آموخته است اگر هنگام راه رفتن قدم اشتباهی بردارد زمین خواهد خورد و
بخصوص از بدنش درد خواهد گرفت و بعد برای احتراز از زمین خوردن خواهد کوشید
تا از انجام حرکت غلط جلوگیری به عمل آورد. در کلاس درس معلم ممکن است با
تهدید کردن دانش آموز به گرفتن نمره کم و مردود شدن در امتحان آنها را به
درس خواندن وا دارد و رفتار درس خواندن را در آنها تقویت کند.