مقدمه:رنگ آميزي در ميان مردم فلات ايران سابقه اي دراز دارد.
اگر اينك زمان شروع آن را (در گذشته‌ي دور) ندانيم و نتوانيم نخستين جماعتي
از اين فلات را كه بكار رنگ آميزي پرداخته اند بشناسيم. باري به اين مي
توانيم توجه داشته باشيم كه «گل اخرا»ي سرخ و زردي كه در باستان كه در
باستان بكار تهيه‌ي ظروف سفالين مي رفته، و يا گل تيره‌اي كه از آن ظرف
سفالي يكپارچه سياه مي ساخته اند چشم جماعات اوليه را با ظروف يكپارچه
رنگين طبيعي آشنا كرده بوده است.
خاصه كه با استفاده از آتش، ظروف گلي
پخته به صورت سفال در مي آمده و در مجاورت درجات مختلف حرارت آفتاب و آتش،
كم رنگ و پررنگ مي شده است و رنگ آميزي نويي در برابر چشمان مردم قرار مي
گرفته و الهام بخش سليقه ها مي گرديده است.
شايد برخورد به گياهاني كه
داراي مواد و مايعات رنگين بوده اند، يكي از وسائل رنگ آميزي پاره اي از
لوازم زندگاني (چون رنگين كردن بافته هاي اوليه) بوده باشد.
برخورد به
خاك هاي معدني «گچ و آهك» و همچنين گل اخرا قرمز كه با آنها ديوار كومه ها
را مي آلودند، و آنها را سفيد يا قرمز مي‌نمودند، شايد كه شروع رنگ آميزي
اي بوده باشد كه ديرتر زمينه‌ي وسيعي يافته است.
چند زمان طول كشيده تا
توفيقي در اين راه حاصل شده معلوم نيست زيرا برخورد تصادفي به ماده‌ي
رنگين گياهي يا معدني و دانستن اينكه عصاره‌ي گياه «اوسكوتي» زرد ليمويي
خوشرنگ به دست مي دهد يا از برگ درخت «كول» رنگ مشكي روشن و از پوست تنه‌ي
درخت گردو، رنگ مشكلي خوشرنگ به دست مي آيد، يا گياهاني كه بر سر خود قرمز
دانه دارند و رنگ قرمز آنها در مجاورت هوا و آفتاب تيره مي شود، و يا
برخورد به سنگ منگنز و دريافت خاصيت رنگين آن كه مخلوطش با آب و رسيدن گرما
به آن، رنگ تيره اي به دست مي دهد، قاعدتاً با دنياي آنروز وقت زيادي براي
تجربه اندوختن لازم داشته است.
در فلات ايران، همه‌ي ظروف سفالين مكشوفه از نقاط باستاني (كه داراي نقوش تيره هستند) با كمك سنگ منگنز منقش و مزين شده اند.
نقش
بندي بر روي ظروف سفالين هنوز در بلوچستان معمول است و كوزه گران روستاي
«كلپوركان» از همين سنگ منگنز استفاده مي‌كنند. تماس دائم با طبيعت اطراف و
مدافعه بر روي مواد و امكاناتي كه در حوالي محل سكناي جماعات بدوي وجود
داشته، آدمي را براي توجه به خاصيت مواد، كنجكاو مي كرده است.