در باب چگونگي شكل گيري شخصيت و عوامل مؤثر در آن بحث و گفتگو بسيار است . نظريه هاي متعددي در باب نقش و تأثير ، محيط اجتماعي ،‌ خانواده ، وارثت ، تعليم و تربيت و غيره مطرح شده است .
در زمينه نقش خانواده مي توان به نحوه برخورداري و رفتار والدين با فرزندان اشاره كرد . نحوه برخورد والدين تابع عوامل مختلفي است . اما يكي از آنها كه چندان مورد بحث و توجه قرار نگرفته است . نحوه رفتار و برخورد والدين با فرزندان در رديف سلسله مراتب يا تقدم و تأخر آنان مي باشد .
فرهنگ عمومي جامعه ايراني به گونه اي است كه خواسته يا ناخواسته جنسيت و جايگاه سني فرزندان را مورد توجه قرار مي دهد . نحوه برخورداري و اعطاء امتيازات و امكانات خانوادگي ( اعم از مادي و معنوي ) تابع اين فرهنگ است . كمي دقت در ترتيب فرزندان نشان مي دهد كه برخورد والدين با فرزند بزرگتر همان برخوردی نيست كه با فرزند دوم و سوم و … و آخري دارند . حتي سطح توقعات اعلان شده و نشده از فرزندان نحوه نظارت بررفتار ، اعطاء امكانات و امتيازات مادي و معنوي،شيوه تشويق و تنبيه ‌ميزان استقلال و آزادي يا درجه كنترل از هر بچه كاملاً متفاوت است . و اين فرهنگ رفتاري در خانواده سبب بروز تفاوتهاي فردي چشمگير و نيز شكل گيري شخصيت خاص در فرزندان هر خانواده مي شود . اين تفاوتها همواره آشكار بوده ، در عين حال كه به دليل اين اختلاف توجه جدي نمي شود . رفتار و شخصيت فرزند اول با دوم ( و اگر خانواده پرجمعيت باشد ) دومي با سومي ‌ سومي با چهارمي ،‌ و به عكس چهارمي با اولي و چهارمي با دومي و سومي كاملاً متفاوت است.اما دقيقا با كميت و كيفيت بر خورد والدين با انها مرتبط است به همين جهت وقتي اختلاف شديد رفتاري و اخلاقي ميان فرزندان يك خانواده مشاهده مي شود.برخي با تعجب زياد با آن بر خوردار مي كنند.در حالي كه اگر اين مساله ريشه يابي شود و دلايل آن ارزيابي گردد. اين حالت تعجب از ميان خواهد رفت.