مقدمه
يكي از مباحث مهم جامعه شناسي فرهنگي(Cultural sociology) بحث هويت است اينكه هويت چه معنايي دارد؟ چه ساختاري دارد؟ عناصر شكل دهنده آن كدامند نقش آن در جامعه و تاريخ چيست؟ چه انواعي دارد؟ جامعه بي هويت چه خصوصياتي دارد؟ بحران هويت چيست؟ چه رابطهاي است ميان هويت و ساختار اجتماعي، فرهنگي، ديني، تاريخي و سياسي؟ و سؤالاتي از اين قبيل در اين مقوله قابل تقسيم بندي است.
همانگونه كه افراد هويت خاص دارند جامعه هم هويت خاص خودش را دارد. هويت فردي ناظر به خصوصيات و ويژگيهاي يك فرد است كه جهت گيري وي را در عرصه زندگي جمعي رقم مي زند و هويت جمعي ناظر است به خصوصيات و ساختار يك ملت كه جهت گيري اجتماعي، سياسي، ديني، فرهنگي و تاريخي آن ملت را تعين مي بخشد. جامعه اي كه هويت ندارد دچار بحران، سردرگمي، اغتشاش فرهنگي و بهت زدگي است بديهي است چنين جامعهاي هيچگاه تعين تاريخي نخواهد داشت. هويت يكي از اجزاي اصلي واقعيت ذهني است و مانند هرگونه واقعيت ذهني در رابطهاي دياليتكي با جامعه قرار دارد ....انواع هويت از سوي ديگر، فرآورده هايي هستند اجتماعي كه عناصر نسبتاً ثابت واقعيت اجتماعي عيني به شمار مي روند و به همين نحو آنها موضوعي نوعي از نظريه پردازي در هر جامعهاي هستند. (برگر و لوكمان، 1375، صص37_ 236) .
در اين نوشته پس از تعريف و تبيين هويت ملي، هويت ملي ايرانيان در سه قرن اول هجري را توضيح مي دهيم و سپس نحوه شكل گيري هويت ملي ايرانيان (هويت ايراني _ اسلامي) در قرن چهارم را بيان نموده و تأثير زبان و ادبيات فارسي و تاريخ ايران را در سامان يابي اين هويت تشريح مي نماييم و در پايان نوشته ضمن جمعبندي مباحث، توصيه هاي كاربردي را ارائه خواهيم نمود.