مقدمه:
تاريخچه پيدايش :
اگرچه محيط كار وارتباط آن باتندرستي
نيروي كارازروزگاران پيشين شناخته شده است، امادرگذشته اقدامي درخور توجه
درمورد حفاظت نيروي كار دربرابر خطرات شغلي انجام نمي پذيرفت. مطالعه شرايط
كاردرمعادن طلا، نقره وسرب دريونان ومصرباستان نشان دهندة عدم توجه بسنده
به مسئله سلامت وايمني كارگران مي باشد وازآنجا كه دربسياري موارد براي
استخراج معادن ازبردگان وزندانيان استفاده مي‌شده است،حكومت‌هاهيچ گونه
مسئوليتي دربرابر افراد نداشته وكاردرچنين جاهائي رادرواقع نوعي تنبيه
ومجازات مي‌دانستند. به تدريج شرايط حاكم برمحيط كاردگرگون شد وافرادبه
انديشه حفاظت ازخودافتادند وكارفرمايان درصدد حفظ وتأمين تندرستي نيروي
كاربرآمدند.
يكي ازنخستين شواهد كنترل
مخاطرات كارمربوط به دوران روم باستان درسده دوم پيش ازميلاد است. درآن
زمان معدن‌چيان بااستفاده ازپارچه‌اي جلودهان خودرامي‌بستند تاازاستنشاق
گردوغبار جلوگيري نمايند. درهمين زمينه، پزشكان ودانشمنداني چند پابه ميدان
گذاشتند وگامهايي جهت اعتلاي تندرستي نيروي كاربرداشتند. نخستين باربقراط
درسدة چهارم پيش‌ازميلادمسموميت كارگران باسرب راتشخيص داد.نخستين كتاب
معتبردرطب كاردرسال1700به وسيله«رامازيني»كه اورا پدرطب كارمي‌نامند
منتشرشد. اونخستين فردي بودكه به پزشكان توصيه كرددرضمن پرسش‌هاي
خودازبيمار، پيشة اورانيز جويا شوند،زيراممكن است ارتباطي نزديك ميان شغل
فرد وبيماري وي وجود داشته باشد.اومطالعاتي باارزش برروي
معدن‌چيان،كيمياگران،شيشه‌سازان،نقاشان،آهنگران ودباغان انجام داد.
پس ازانقلاب صنعتي (درنيمةدوم سدةهيجدهم)،صنعت
وفن‌آوري رشدي چشمگيريافت،امابرخلاف بهبود وضع زندگي، افزايش سطح توليد
وراحت‌ترشدن كارها، كه ناشي ازپيشرفت علمي وفني بود،مشكلات وگرفتاري‌هاي
بسياري براي انسان بوجودآمد وسبب شد كه انسان معاصر درمعرض خطرات وتهديدهاي
بي‌شماري قرارگيرد كه ازآن جمله مي‌توان به بيماري‌هاوحوادث ناشي ازكارو
كهولت‌هاي زودهنگام،كه دراثرشرايط نامناسب كاري ايجاد مي‌شوند،اشاره كرد.
پيدايش چنين مشكلات ومعضلاتي
نيازشديد واساسي به فراگيري ورعايت اصول ايمني وبهداشت كار رانمايان ساخت
وانسان رابرآن داشت تادرصدد چاره‌جوئي‌هاي بنيادين برآيد وبراي حفظ نيروي
انساني وتأمين تندرستي،ايمني وبهداشت آن تدابيري بينديشد وبامسئله به
گونه‌اي علمي ونهادين برخورد كند. به اين ترتيب، نظام علمي نويني به نام
بهداشت حرفه‌اي روبه تكامل گذاشت.امروزاين علم تمام مسايل گوناگون پزشكي ،
بهداشتي وايمني درهرپيشه‌را دربرمي‌گيرد.روشن است كه تعريف يادشده
دربرگيرندة تمام افرادي كه به گونه‌اي دربخش توليد ياخدمات اشتغال دارند،
(همانند كارگران،كشاورزان، معلمان،كارمندان،زنان خانه‌دارو ... ) مي‌شود.
درمحيط‌هاي صنعتي باوجود ماشين‌آلات وابزار فراوان، غالباً
كارگران درمعرض خطرات گوناگون قراردارند. باپيشرفت فن‌آوري وافزايش كاربرد
ماشين درتوليد نيز مخاطرات واحتمال بروز حوادث دراين گونه محيط‌ها فزوني
مي‌گيرد.ايمني صنعتي علمي است كه درپيش گيري ازبروز حوادث درمحيط كاربه
ياري انسان مي‌شتابد وهمواره درراستاي حفاظت وحراست ازنيروي كاروسرمايه گام
برمي‌دارد.
محتواي ايمني صنعتي:
اصولاًايمني صنعتي رشته‌اي گسترده
است كه به مجموعة تدابير، اصول ومقرراتي گفته مي‌شود كه بابه كارگرفتن
آن‌ها مي‌توان نيروي انساني وسرمايه رادربرابر خطرات گوناگون درمحيط‌هاي
صنعتي به گونه‌اي مؤثر وكارا نگهداري كرد وبه اين وسيله يك محيط كار بي‌خطر
وسالم براي افزايش كارايي كاركنان به وجود آورد.
تعريف علمي ايمني عبارت است از «ميزان درجه دوربودن
ازخطرات». واژة«Hazard»كه درتعريف علمي ايمني آمده است درواقع شرايطي است
كه داراي پتانسيل رساندن آسيب به كاركنان،تجهيزات، وساختمان‌ها ، ازبين
بردن مواد يا كاهش كارآئي دراجراي يك وظيفةازپيش تعيين شده مي‌باشد. هنگامي
كه«Hazard » وجود دارد، امكان وقوع اثرات منفي يادشده وجود خواهد داشت
كلمة «Danger» گوياي قرار گرفتن درمعرض يك « Hazard » است . به اين ترتيب،
ايمني متضاد «Danger» بوده ودرصدد حذف خطرات بالفعل موجود درمحيط كار
مي‌باشد.
ايمني بطور صددرصد ومطلق وجود نداردوعملاً هم هيچ‌گاه حاصل
نخواهدشد.ازاين روست كه گفته مي‌شود ايمني حفاظت نسبي دربرابرخطرات است. يك
مكان ،يك كارمعين ويايك دستگاه زماني ايمن انگاشته مي‌شود كه احتمال خطر
مرگ، مجروح شدن وياابتلا به بيماري براي كساني كه درآنجا بوده ياباآن
دستگاه كار مي‌كنند درحد قابل قبول پايين باشد.اگر اين احتمال درمحيط كار
بادستگاهي ازحد قابل قبول بيشتر باشد آن محل يادستگاه غيرايمن تلقي
مي‌شود.به اين ترتيب تعريف ايمن وغيرايمن به طوردقيق ومطلق ممكن نيست وبه
حدود وميزان قابل قبول بستگي دارد. ميزان خطرقابل قبول درمحيط‌هاي مختلف
وزمان‌هاي گوناگون متفاوت است وبه طوركلي، مي‌توان گفت كه ميزان خطر قابل
قبول باپايين آمدن سطح ايمني ، افزايش وبا افزايش سطح ايمني، كاهش مي‌يابد.
باتوجه به تعريف ايمني ، مهندسي
ايمني عبارت است از "مقررات يا نظامي كه براي كاهش وقوع حوادث ازطريق حذف
ياكنترل خطرات به كارروند."
درمهندسي ايمني صنعتي كه براي ايمن كردن محيط كارمورد توجه قرار مي‌گيرند عبارتند از :
1-پيش‌گيري ازحوادث 2-عوامل انساني 3-طراحي وجانمايي دستگاه‌ها 4-مديريت وراهبري ايمني 5-آموزش 6-بازرسي ونظارت
فصل اول:
تاريخچه وفرآيند توليد
فصل دوم:
ايمني عمومي وفردي
فصل سوم:
عوامل فيزيكي زيان‌آور محيط كار (صدا . روشنائي . تهويه . رنگ)
فصل چهارم:
عوامل شيميايي زيان‌آور محيط كار
فصل پنجم :
ارگونومي
فصل ششم :
ايمني دربرق
فصل هفتم :
ايمني حريق
فصل هشتم :
حوادث ناشي ازكار