در مورد تفاوت هاي ارزشي نسل قديم و نسل جديد مي توان اظهار داشت كه اصولا وجود تفاوت ارزشي در دو نسل قديم و جديد به خاطر فرايند جامعه پذيري و تفاوت نسبي امري طبيعي به نظر مي رسد، اما آنچه اين «امر طبيعي» را به «معضل اجتماعي» بدل مي كند، تبلور تفاوت ارزشي در يك بستر نامساعد و تحت عوامل مختلف است كه مي تواند از «تفاوت ارزشي بالقوه» به «تعارض ارزشي بالقوه» بدل گردد و به ناسازگاري بين نسلي دامن زند و همين امر منجر به بروز اختلافات دامنه داري چه در سطح خانواده (والد-فرزند) و چه در سطح جامعه (نوجوان-حاكم) ميان اين دو نسل مي گردد.
در پايان اين بخش بايد اين مهم را متذكر شويم كه هدف اين نوشتار تخطئه همه جانبه نسل قديم نيست و قصد نداريم چنان تصويري از نوجوانان ارائه كنيم كه از هرگونه خطا و سهل انگاري مبرا هستند بل هدف غايي آن ارائه تحليلي روان شناختي و جامعه شناختي است تا با رويكردي علمي با يكي از مهمترين معضلات «ايران امروز» مواجه شويم و بتوانيم راهكارهايي براي «ايران فردا» فراهم آوريم.
ب) تحليل روان شناختي:
در اين بخش با استفاده از نظرية رشد رواني – اجتماعي «اريك هومبورگر اريكسون» و با ارائه تحليلي روان شناختي از نوجوانان در پي آنيم، اين نكته را متذكر مي شويم كه نوجوانان در اين سنين با توجه به تغييراتي كه در ساختار رواني و جسماني اش به وقوع مي پيوندد تفاوت هاي معناداري با دوران كودكي خود دارد كه در طول بحث بيشتر به اين مهم مي پردازيم.
اريكسون، مفهوم نيروهاي زيستي و فطري فرويد را به عنوان اساس نظريه شخصيت خود به كار برد ولي بر خلاف فرويد، نظريه مرحله اي خود را فراتر از نوجواني و تا بزرگسالي كه در آن افراد بالغ مي شوند گسترش داد. به همين دليل اريكسون، نظريه خود را در مقايسه با مراحل رواني – جنسي فرويد، مراحل رشد رواني – اجتماعي ناميده است.
اريكسون براي رشد رواني – اجتماعي هشت مرحله را مد نظر قرار داد. تحولات رشدي از نظر اريكسون در طول يك پيوستار مطابق «اصل تكوين» رخ مي دهند و اين هشت مرحله صرفاً هشت نقطه از اين پيوستار را نشان مي دهد. اصل تكوين عبارت از اين است كه رشد شخصيت در مراحلي از پيش تعيين شده صورت مي يگرد. رابطه اين مراحل با هم شبيه رابطه طبقات مختلف گلبرگ هاي يك گل است: هر گلبرگ در زماني معين و با نظمي معين باز مي شود كه طبيعت تعيين كرده است. مداخله بيروني در اين نظم طبيعي سبب مي شود كه تماميت رشد گل به خطر افتد. در هر مرحله وظايف رشدي معيني بايد انجام شوند كه ماهيتي رواني – اجتماعي دارند. همچنين در اين هشت نقطه، مجموع تغييراتع جسمي، شناختي، غريزي و جنسي، آتش بحران دروني را در فرد برمي افروزد كه بسته به نحوه حل آن بحران، پسرفت يا پيشرفت فرد تعيين مي شود. با عبور موفق از هر مرحله رشد، فضيلت يا قدرت رواني – اجتماعي معيني در ما شكل مي گيرد كه لازمه گذر موفقيت آميز از مراحل بعدي رشد است. از طرف ديگر اگر مرحله اي به درستي طي نشود، دچار سوء انطباق با بدخيمي مي شويم؛ هر دو عارضه شكلي كه از عدم تعادل در قطب هاي وظايف رشدي هر مرحله اند.
مرحله پنجم رشد رواني – اجتماعي اريكسون تحت عنوان هويت در برابر سردرگمي هويت مورد توجه اين بخش مي باشد. فرض اوليه بر اين استوار مي باشد كه چهار مرحله اوليه با موفقيت طي شده است.