طبقه بندي موجودات زنده
طبق رده بندي ويتاكرWhittaker (1987) موجودات زنده در 5 سلسله قرار دارند كه عبارتند از :
1 – Monera : شامل باكتري هاي ابتدايي و حقيقي
2 – Protista : شامل جلبك هاي سبز، قهوه اي و ....
3 – Fungi : شامل قارچ ها
4 – Plantae : شامل گياهان
5 – Animalia : شامل جانوران
تاريخچه رده بندي گياهان
قديميترين
دست نوشته ها مربوط به رده بندي گياهي مربوط به 300 سال قبل از ميلاد است
كه توسط يوناني معروف Theophrastus نگاشته شده كه اساس رده بندي علفي، چوبي
بودن گياهان بود. سپس سقراط (Discorides)كتابي در مورد گياهان دارويي با
24 گروه گياهي براساس تعداد پرچم ها تأليف نمود. اين كتاب بيش از 16 قرن از
اعتبار خاصي برخوردار بود. اين سيستم از رده بندي ها يك رده بندي مصنوعي
به شمار مي رود. چراكه از يك صفت ظاهري براي تقسيم بندي استفاده شده است.
بعد
از آن رده بندي طبيعي مرسوم شد كه در آن بجاي استفاده از يك صفت، از
خصوصياتي استفاده شد كه بيشتر جنبه تئوريكي داشتند و در آن روابط طبيعي بين
گياهان ايجاد شد و اساس رده بندي آن گل و ميوه و دانه بود.
سپس رده
بندي فيلوژني كه براساس تكامل گياهي استوار بود بوجود آمد. اين نوع رده
بندي بدنبال انتشار مقاله مشترك داروين و والاس در زمينه گونه هاي موجودات
زنده و كتاب معروف داروين (منشاء گونه ها) رواج يافت كه تحول عظيمي را در
علم زيست شناسي پديد آورد و بدين ترتيب، مفاهيم تكامل در رده بندي گياهي
وارد و اساس آن ميزان خويشاوندي و اشتقاق گونه هاي گياهي از هم شد.
معروفترين رده بندي هاي فيلوژنيكي توسط انگلس، هاچينسون، آمپرژه، بسي،
تختجان و جديدترين آنها كرونكوئيست امريكايي است. در اين جزوه نيز رده بندي
بر اساس سيستم رده بندي Arthur cronquist مي باشد.
رده بندي گياهان Plant Classification
انسان
جهت سهولت مطالعه و شناسايي گياهان آنها را به شكلهاي مختلف طبقه بندي
نموده است. تاكسونومي (Taxonomy) شاخه اي از علم گياهشناسي است كه شناسايي،
نامگذاري و مطالعه تنوع و مسير تكاملي گياهان، طبقه بندي و رويشگاه هاي
گياهي را بررسي مي كند. اين واژه در واقع مترادف سيستماتيك گياهي (Plant
Systematic) است.
فلور (Flora) : به مجموعه گياهان يك منطقه مشخص اطلاق
مي شود. مثل فلور اروپا، فلور ايران و فلور آذربايجان. كتابهاي فلور نيز
كتابهايي هستند كه مجموعه گياهان يك منطقه وسيع را مورد بررسي و ليست
گياهان، نحوه شناسايي، پراكندگي جغرافيايي و شرح گياهان در آنها ذكر شده
است. مثل كتاب فلور فلات ايران Flora Iranica كه به سرپرستي پروفسور
ريشينگر نگاشته شده است و تا بحال حدود 170 جلد از آن منتشر شده است. فلور
دكتر احمد پارسا كه به زبان فرانسه Flor de la Iran نگاشته شده است. فلور
رستني هاي ايران تأليف دكتر صادق مبيّن و فلور رنگي ايران تأليف دكتر احمد
قهرمان نيز جديداً در 22 جلد به بازار عرضه شده است.
امروزه نامگذاري
علمي گياهان براساس قوانيني است كه توسط كنگره جهاني گياهشناسي وضع شده
است. بر اين اساس سطوح رده بندي عبارتند از :
سلسله يا فرمانرو (Kingdom)
شاخه (Division) و زير شاخه Sub-division
رده (Class) و زير رده Sub-class
راسته (Order) و زير راسته Sub-order
تيره يا خانواده (Family) و زير تيره Sub-family و طايفه يا Tribe
جنس (Genus) و زير جنس يا بخش Section
گونه (Species) و زير گونه Sub-species و واريته Variety
گونه
افراد
متعلق به يك گونه داراي شباهت ريخت شناسي مشترك بوده و قدرت آميزش و توليد
مثل با هم را دارا مي باشند. نتاج يا فرزندان بوجود آمده نيز چنين
خصوصياتي دارند. در اكثر موارد نام گونه برجسته ترين و مشخص ترين صفت گياه
مي باشد. اين صفت ممكن است به ويژگي هاي مورفولوژيكي، خواص داروئي، اقتصادي
و يا شيميايي و ... مربوط شود.
مثل (سه پرچمي) Salix triandera (اسم علمي بيد) – (گل درشت)Magnolia bigiflora (اسم علمي ماگنوليا).
جنس
يك
يا چند گونه را شامل مي شود كه داراي صفات مورفولوژيك مشتركي هستند. نام
جنس گياه در اكثر موارد نام قديمي و عاميانه در زبان لاتين و يا يوناني
براي آن گياه است. مثل Rosa، Pinus (كاج)، Linum (كتان) و Achlia
(بومادران). ممكن است به احترام برخي اشخاص، اسم آنها را بگيرد. مثل
Avicenia (نام جنس درخت حرّا كه از نام ابن سينا گرفته شده).
نام علمي دو اسمي : Binominal name
هر
گونه از جانداران با دو نام لاتين معرفي مي شود كه توسط دانشمند سوئدي
لينه Linnaeus ابداع شده است. اسم اول اسم جنس است كه حرف اول آن همواره با
حرف بزرگ نوشته مي شود. اسم دوم نام گونه است كه حرف اول آن با حرف كوچك
انگليسي نوشته مي شود. زير اسامي علمي، اسم جنس و گونه به طور جداگانه خط
كشيده مي شود و يا به صورت ايتاليك نوشته مي شود: